Manastiri Kosova i Metohije jedinstvena su galerija najvrednijih dela srednjovekovne umetnosti svetskog značaja

Kosovo i Metohija je najvažnija misao, najkrupnija zamisao, najsloženije zaumljenje srpske kulture. Ime za ono najvrednije što je srpski narod dao hrišćanskoj civilizaciji. Kosovo je prestonica srpskog umetničkog carstva. Ostavština i zaveštanje srpske umnosti i duhovnosti čovečanstvu. Legenda uz koju raste srpski narod.
Nadahnute reči poznatog srpskog pesnika, dugogodišnjeg člana Srpske akademije nauka i umetnosti Matije Bećkovića sasvim opravdano naglašavaju sve duhovne i umetničke domete srpskih spomenika kulture na Kosovu i Metohiji. Ova pokrajina, osim što je Stara Srbija – matični prostor srednjovekovne srpske države – najveća je duhovna i umetnička riznica srpskog naroda. Prosto rečeno, Kosovo je najveći muzej našeg naroda u kome svako delo priča uzbudljivu priču o civilizaciji koja je punom kreativnom snagom živela na tom prostoru. I otud ocena da su „Visoki Dečani srpski Notr Dam, dok je Pećka patrijaršija naš Sen Deni“.

Manastir Visoki Dečani

Ove svetinje ne samo da su sidrišna mesta srpske istorije, temelji duhovnosti i istorijskog trajanja, već su i svedočanstva najviših umetničkih dometa evropske srednjovekovne umetnosti. Na zidinama drevnih kosovsko-metohijskih manastira može se pratiti ista umetnička nit koja vodi od antičkih ideala, a koja je u trenutku nastanka bila istinski vrh rimsko-vizantijske umetnosti srednjeg veka.
Zbog svega toga, četiri manastira Srpske pravoslavne crkve sa prostora Kosova i Metohije, zbog neprocenjivih umetničkih i kulturnih vrednosti koje vekovima čuvaju, nalaze se na Uneskovoj listi Svetske baštine kao zaštićeni srednjovekovni spomenici na Kosovu (Medieval Monuments in Kosovo). U pitanju su manastiri Visoki Dečani, Pećka patrijaršija i Gračanica, kao i Crkva Bogorodice Ljeviške. Od 2006. godine deo su i spiska ugroženih mesta Svetske baštine.
Manastir Dečani zadužbina je kralja Stefana Dečanskog iz 14. veka, a epitet „visoki” dobio je zbog veličine neuobičajene za to doba – Crkva Hrista Pantokratora duga je 36 metara, a visoka 30, pa spada među najveće građevine srednjovekovne Srbije.

Dečani su, zbog svoje monumentalnosti i lepote, vremenom postali jedan od simbola Srbije. Fotografije ove svetinje zato se često sreću u srpskim domovima, a grupe hodočasnika svakodnevno pristižu među njegove zidine.

Kada ga je uvrstio na listu Svetske kulturne baštine, Unesko je u obrazloženju naveo da su „njegove freske jedan od najvrednijih primera renesanse Paleologa u vizantijskom slikarstvu i dragocen zapis o životu u 14. veku”. Manastir ima izuzetno bogatu riznicu, koja je, po značaju i bogatstvu, odmah iza hilandarske.

Gradnjom manastira od 1326. i 1335. godine upravljao je poznati, ali i pomalo mistični neimar, katolik, fra Vito iz Kotora, koji je u njega ugradio mediteransko romansko i gotičko umetničko iskustvo. Dečani su tako postali najdirljivije i najlepše mesto susreta Istoka i Zapada.

Crkva je građena od mermernih ljubičastih i oker kvadara, a u njoj je čak 4.000 kvadratnih metara sačuvanih fresaka izuzetne estetike, što Dečane čini istinskim muzejom srednjeg veka. U samom ikonostasu nalazi se jedinstvena Bogorodica Dečanska iz 14. veka, dok je u donjem delu crkve freska Isusa Hrista sa mačem i natpisom: “Ovaj mač je usjecatelj greha”.

Nastavak teksta o Visokim Dečanima kao i drugim manstirima Kosova i Metohije pročitajte u našem Dipos Magazinu.