Jovan Ristić, političar, državnik i istoričar, spada u red najvećih državnika Srbije 19. veka. Bio je osnivač i vođa Liberalne stranke i jedan od najmoćnijih ljudi u srpskoj politici od 1868. do 1893. godine. Bio je ministar inostranih dela, redovni član i jedno vreme predsednik Srpske kraljevske akademije i čak dva puta namesnik u ime maloletnih vladara, prvo u ime kneza Milana Obrenovića, a kasnije i u ime njegovog sina kralja Aleksandra.
Rođen 1831. godine u Kragujevcu, u siromašnoj porodici, važio je za čoveka impresivne inteligencije i jedinog srpskog diplomatu koji je u vreme svog službovanja mogao ravnopravno da razgovara sa evropskim kolegama. Diplomirao je na beogradskom Liceju stipendijom srpske države i stekao zvanje doktora filozofije na Hajdelbergu. Svoje studije nastavio je na Sorboni, a zatim i u Nemačkoj gde je studirao kod proslavljenog istoričara Leopolda fon Rankea, nameravajući da karijeru nastavi kao istoričar.
Iako nije uspeo da dobije mesto profesora istorije na beogradskom Liceju, postao je državni namesnik radeći u Ministarstvu unutrašnjih dela, koje je u to vreme vodio uticajni politički lider Ilija Garašanin. Nedugo potom se oženio Sofijom, ćerkom najbogatijeg beogradskog trgovca Hadži Tome, a brak mu je, pored novca, doneo i naklonost srpskih kneževa iz dinastije Obrenović.
Ilija Garašanin je 1861. godine Ristića poslao u Srpsko poslanstvo u Carigradu, što je predstavljalo početak njegove uspešne diplomatske karijere. Inteligentno je razgovarao sa Turskim diplomatama što je 1867. godine rezultiralo ukidanjem turskih tvrđava u Srbiji.

Prvo namesništvo

Posle ubistva kneza Mihaila, maja 1868, pukovnik Milivoje Petrović Blaznavac je uz pomoć beogradskog garnizona na presto doveo maloletnog kneza Milana Obrenovića iz Pariza. Do njegovog punoletstva obrazovano je namesništvo u kojem su pored Blaznavca bili Jovan Ristić i Jovan Gavrilović.
Kada je Velika narodna skupština potvrdila Milanov izbor za kneza, Ristić je iskoristio njen autoritet da preoblikuje upravu u Srbiji. Zbog toga je 1868. godine sazvao delegate u Nikoljski odbor kako bi se razmotrilo da li je Srbiji potreban novi Ustav koji bi zamenio Turski ustav iz 1838. godine.
Iako su Delegati bili saglasni sa donošenjem novog Ustava kojim bi Narodnoj skupštini bila data veća uloga, ostalo je nerešeno pitanje uređenja Skupštine, pa je Nikoljski odbor raspušten. Nacrt novog ustava je napisao sam Ristić. Namesnički ustav je usvojen u suprotnosti sa do tada važećim Turskim ustavom koji nije dozvoljavao promenu ustava za vreme maloletnosti kneza. Ipak, knez Milan nikada nije voleo Ristića i bio je znatno naklonjeniji Jovanu Marinoviću.

Jovan Ristić, Milivoje Blaznavac i Jovan Gavrilović, namesnici do punoletstva knjaza Milana Obrenovića

Berlinski kongres

Ostalo je zabeleženo da je zahvaljujući Ristiću Srbija dobila nezavisnost na Berlinskom kongresu.
Naime, iako nikad nije sproveden, Sanstefanski sporazum imao je dalekosežne posledice za Južne Slovene i njihove odnose sa Rusijom. Sporazum je izazvao veliki zaokret u spoljnopolitičkoj orijentaciji Srbije, u čemu su knez Milan i ministar inostranih dela Ristić odigrali glavnu ulogu. Bez poniženja za Srbiju i njenu Vladu, Ristić je diskretno i obazrivo izveo zaokret ka austrijskoj spoljnoj politici. Izbegavajući žurbu i nesmotrenost, zatražio je austrijsku zaštitu i podršku, dobivši je bez uvrede za Rusiju, na koju je i dalje računao tokom svoje bečke misije i na Berlinskom kongresu.
Većina odluka, koje su potvrđene Berlinskim sporazumom, postignute su nezvanično, iza zatvorenih vrata, ali je tadašnji ministar inostranih dela Jovan Ristić odigrao ključnu i pozitivnu ulogu. Pomogao mu je izaslanik Kosta Cukić, i zajedno su bili ono najsposobnije što je Srbija tada imala. Ristićev položaj bio je težak i delikatan: bio je pritisnut od Beča da prepusti teritorije na zapadu, a od Rusije da prepusti oblasti oko Pirota i Trna Bugarskoj na istoku. Borio se da obezbedi adekvatnu dobit za Srbiju, a da istovremeno zadrži prijateljske odnose sa obema silama, što nije bio ni malo lak zadatak. Srbija je u Berlinu dobila za četvrtinu veću teritoriju, a od svih balkanskih diplomata, samo je Ristić, koji je skromno nastupao na kongresu, izdejstvovao sve što je trebalo za Srbiju, ne uvredivši nijednu silu i ostavši sa svima u dobrim odnosima.
Manje je poznato da je radeći kao urednik „Srpskih novina“, Ristić popularisao Šekspira u Srbiji te da je pored nekoliko istorijskih knjiga napisao i jednu od prvih istorija srpske književnosti.

Dobio je Kraljevski orden Belog orla i niz drugih odlikovanja. Umro je u Beogradu,1899. godine.