REPUBLIKA SRBIJA I SJEDINJENE AMERIČKE DRŽAVE

Bilateralne odnose Sjedinjenih Američkih Država i Republike Srbije prate burni istorijski događaji i duboko ukorenjeni duh savezništva. Pojedine istorijske ličnosti, zapisi i podvizi najbolje ilustruju viševekovnu isprepletanost neraskidivih veza između dve zemlje.

1835. godina donela je i prve pisane izveštaje o delovanju srpskih vladara Americi, kada je Komodor David Porter iz Carigrada izveštavao svoje ministarstvo. ,,Knez Miloš od Srbije primio je mnoge počasti od turske vlade od kad je stigao ovde. Serakser paša, Kapudan paša i Halil paša pripremaju velike zabave za njega, a Sultan mu je poklonio svoj portret opšiven dijamantima“, stajalo je u dokumentu prosleđenom američkom ministarstvu inostranih poslova.

Narednu etapu obeležilo je uspostavljanje konzularnih odnosa između Knjaževine Srbije i SAD-a. Knjaz Milan Obrenović doneo je ukaz 1. juna 1879. godine o osnivanju počasnog generalnog konzulata u Njujorku. Istog dana Gerhard Jansen postavljen je za prvog počasnog generalnog konzula Srbije u Njujorku. 7. jula 1882. godine američki predsednik Čester Artur potpisao je Trgovinsku i Konzularnu konvenciju i za prvog opunomoćenika u Srbiji imenovao Eugena Skajlera, koji je te poslove obavljao iz Atine.

Knjaz Milan Obrenović

S druge strane, interesovanje srpskih građana za Ameriku bilo je veliko. I oni su se, kao i ostali narodi Evrope, iseljavali na novootkriveni kontinent. Jedan od prvih i najpoznatijih bio je Đorđe Šagić, ili George Fisher. U SAD je stigao 1811. godine, a zatim izgradio veoma uspešnu političku i društvenu karijeru. Bio je prvi Srbin koji je dobio američko državljanstvo. Kao najbliži saradnik Stivena Ostina, zaslužan je za pripajanje u to vreme meksičkog Teksasa Americi. Nije zaboravljao ni svoje srpsko poreklo, pa je decenijama održavao kontakte sa Joakimom Vujićem, Njegošem, Simom Milutinovićem Sarajlijom…

Đorđe Šagić / George Fisher

Iako ne postoji zvanična fotografija samog događaja, jedna od najupečatljivijih slika iz političke istorije dve zemlje je srpska zastava postavljena na Beloj kući 28. jula 1918. godine. Ovaj gest predstavljao je znak podrške i poštovanja slobodarskog srpskog naroda i njegove junačke borbe u Prvom svetskom ratu, u kojem su dve zemlje bile saveznici. Ovakvu odluku doneo je Vudro Vilson, jedan od najpopularnijih američkih predsednika u našoj zemlji, čije su ime nosili trgovi u Beogradu, Novom Sadu i Zrenjaninu.
Bliski bilateralni odnosi dve zemlje istaknuti su na Pariskoj mirovnoj konferenciji 1919. godine. Tom prilikom je podrška Amerike bila presudna za međunarodno priznanje novostvorene Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca.

Misija ,,Halijard“ iz 1944. godine, tokom koje su u Drugom svetskom ratu meštani pranjanskog kraja spasli više od 500 američkih pilota, je posebna priča o solidarnosti i prijateljstvu nastalom u najtežim trenucima borbe za slobodu. Uprkos strahu od neprijatelja i teškoj oskudici, meštani su nesebično skrivali savezničke pilote, a na kraju i sagradili pistu kako bi im se omogućila evakuacija. Danas postoji fondacija „Misija Halijard“ koja održava kontakt sa porodicama iz pranjanskog kraja i koja je u doba pandemija Kovid – 19, Domu zdravlja u Pranjanima donirala sredstva u borbi za suzbijanje pandemije.

Sinergija potencijala dve zemlje najbolje se možda ističe u vanvremenskim delima naučnika srpskog porekla koji su živeli i radili u Americi – Mihajla Idvorskog Pupina i Nikole Tesle.
Svoj dolazak na američko tle sam Pupin je ovako opisao: ,,Kada sam se iskrcao pre četrdeset i osam godina u Kasl Gardenu, imao sam u džepu svega pet centi. I da sam umesto pet centi doneo pet stotina dolara, moja sudbina u novoj, meni potpuno nepoznatoj zemlji, ne bi bila ništa drukčija. Za mladog čoveka uopšte nije nesreća biti bez novaca, ako se odlučio da sam sebi krči put samostalnom životu, pod uslovom da u sebi ima dovoljno snage da savlada sve teškoće sa kojima će se sukobiti“.
Pupin je jedan od onih koji su dosanjali svoj američki san. Pupinovim kalemima rešen je problem koje se javljao kod telefonskih žica na velikim dometima. Svojim izumima Pupin se proslavio širom sveta. Bio je profesor na Univerzitetu Kolumbija, nosilac jugoslovenskog odlikovanja Beli orao Prvog reda i počasni konzul Srbije u SAD. Jedan je od osnivača i višegodišnji predsednik Srpske narodne odbrane u Americi, 1924. godine dobio je Pulicerovu nagradu za autobiografsko delo „Sa pašnjaka do naučenjaka“. Bio je član Američke akademije nauka. Srpske kraljevske akademije i počasni doktor 18 univerziteta.

Izjavljujući da ,,Izuzetni ljudi mogu činiti izuzetne stvari, ali kurs sudbine jednog naroda biće uvek vođen ne samo prolaznim naporima, već istrajnom moći tradicija jednog naroda“ kao da je potvrdio istorijski tok odnosa Srbije i Amerike, a koji su se, i u njemu samom preplitali.

Nikola Tesla, jedan od najvećih umova svih vremena, je još kao dečak bio zadivljen opisom Nijagarinih vodopada. Sanjao je da tu sagradi veliku turbinu koja će stvarati električnu struju: „Bio sam očaran opisom Nijagarinih vodopada koji sam pažljivo pročitao – a u mašti sam zamislio veliki točak koji pokreću ovi slapovi. Rekao sam ujaku da ću otići u Ameriku i tamo ostvariti svoj projekat. Trideset godina kasnije, video sam kako se moje ideje ostvaruju na Nijagari i divio se nedokučivoj tajni uma,“ zapisao je nakon što se 15. novembra 1896. godine njegov dečački san ostvario i struja puštena sa ovog mesta.

U Njujork se preselio 1884. godine. Vrlo brzo Tesla je došao do epohalnih otkrića u oblasti fizike i elektrotehnike i postao autor oko 1000 patenata i pronalazaka koji su, po njegovoj nesebičnoj želji, vlasništvo čitave ljudske civilizacije. Njegovi izumi zasnovani na naizmeničnoj struji postali su temelj celokupnom daljem razvoju savremenog društva.
Gradonačelnik Njujorka oprostio se od ovog vizionara rekavši da je bio jedan od najkorisnijih ljudi koji su ikada živeli. Tom prilikom je dodao da je ono što je stvorio veliko, i kako vreme prolazi, da postaje još veće.

Sudeći po današnjim stavovima zvaničnika Sjedinjenih Američkih Država i Srbije, poslednja rečenica odnosi se i na savremene bilateralne odnose i najavu intenzivnije saradnje između dve zemlje u u budućem periodu.

Danas u Sjedinjenim Američkim Državama živi preko milion Srba, od čega najviše u metropolitanskom području Čikaga. Ostale bitne zajednice Srbo-Amerikanaca se nalaze na Bafalu, Klivlendu, Detroitu, Indijanapolisu, Pitsburgu, Los Anđelesu, kao i u Južnoj Kaliforniji – u Can Dijegu, Finiksu i Grinsboru i dr. O brojnosti Srba u Čikagu govori i podataka da je srpski jezik četvrti po zastupljenosti, posle engleskog, španskog i poljskog.

Srpski pravoslavni manastir Svetog Save u Ilinoisu

Društvo za iznajmljivanje nekretnina „Dipos“ d.o.o. Beograd je značajna karika u građenju dobrih odnosa sa diplomatsko-konzularnim predstavništvima stranih država u Republici Srbiji.

Dipos danas predstavlja kredibilnog i respektabilnog partnera, zahvaljujući uslugama koje pruža i kontaktima koje ostvaruje i neguje već decenijama sa akreditovanim stranim diplomatskim misijama u Beogradu i njenim članovima, a sve radi zadovoljenja njihovih potreba za prostotom u kome će živeti i raditi tokom boravka u Beogradu.

Ambasada Sjedinjenih Američkih Država u Beogradu i Dipos i danas neguju tradicionalno dobre partnerske odnose koji datiraju iz pedesetih godina XX veka. Zahvaljujući tome, Ambasada Sjedinjenih Američkih Država u Beogradu i danas, za smeštaj svojih službenika i njihovih porodica, koristi nekretnine kojima Dipos upravlja, a koje su smeštene u Diplomatskoj koloniji na Košutnjaku, jednoj od najlepših, najuređenijih i najbezbednijih lokacija za život u Beogradu.

Diplomatska kolonija na Košutnjaku