Po njoj se nazivaju sela i gradovi, a prezivaju ljudi. Ovo voće, opevano u pesmama i pominjano u legendama i verovanjima, u svakom smislu je neraskidivi deo srpskog narodnog bića. Naša zemlja je među najvećim proizvođačima u svetu, i rekorder je po količini ubrane šljive po glavi stanovnika

Mnogo više nego što je maslina Grčkoj, banana Ekvadoru, vinova loza Francuskoj, a jabuka Sjedinjenim Američkim Državama, šljiva je Srbiji. Reč je o voćki koja je prisutna u našoj svakodnevici, kulturi, folkloru i privredi. Kao sastojak domaćih đakonija, sušena ili kao rakija, šljiva je postala ikonično nacionalno voće. Sreće se na svakom koraku, a nezaobilazan je deo gotovo svakog rođenja, odrastanja, dočeka, slavlja, rastanka, pa i smrti. Duboko utkana u život i svest srpskog naroda, šljiva je najpoznatiji srpski brend. U svakom smislu – gastronomskom, kulturološkom, običajnom, ekonomskom – i kao takva neraskidivi je deo srpskog narodnog bića.
Srbija je među najvećim proizvođačima šljive u svetu, a baš ova kultura simbolizuje plodnost zemlje, gostoprimstvo domaćina i duh naroda koji čuva i neguje svoje nasleđe.

Do danas je sačuvan običaj da se kuća zida tamo gde šljiva najbolje raste, jer se to mesto smatra povoljnim i za život. U pojedinim krajevima Srbije i Crne Gore za Božić se umesto badnjaka seče šljivova grana. Na Badnje veče na trpezi su obavezno suve šljive. A tek rakija šljivovica, bez nje nema nijedne svečanosti slave, svadbe, krštenja ali i opela. Kada je reč o običajima, zanimljivo je da se i danas jedino pre ispijanja čaše rakije, Srbi često i prekrste i da se u srpskoj tradiciji rakija koristi kao lek za poduži spisak tegoba: od obloga protiv temperature, preko dezinfekcije do iznenadnih stresnih situacija.
„Stara je to biljka, koja se gaji, jede i prerađuje vekovima“, navodi se u jedinstvenoj monografiji posvećenoj ovoj kulturi „Šljiva, bre“, autora Petra Lazića. Ova knjiga svojevrsni je omaž i spomenik nacionalnoj voćki. „Smatra se da je najrasprostranjeniju sortu šljiva kod nas, požegaču ili madžarku, na Balkan doneo Aleksandar Makedonski, vraćajući se sa svog pohoda na Persiju 333. godine pre nove ere. Rimljanima su šljivu hvalili kao ‘plemenito voće’. Sreće se kroz srednji vek kao i tokom osmanske vladavine. Posebne zasluge za njeno širenje na Balkanu ima Sveti Kliment Ohridski, Metodijev učenik, koji je u svoje doba bio veliki popularizator sadnje šljiva. Uzgoj je vremenom uzimao maha u odnosu na ostalo voće, dok je vinogradarstvo postepeno posustajalo. Zato se u starim epskim pesmama obavezno pije vino, a u kasnijim, iz vremena buna i ustanaka – rakija“, piše Lazić.

Koliko je ova voćka važna našem čoveku pokazuje veliki broj toponima, sela, brda i dolina, izvedenih od njenog imena: Šljivovica je na Zlatiboru, Šljivova je kod Krupnja, Šljivovac kod Malog Crnića, Šljivovik na Suvoj planini… Puna je Srbija Šljivića, Šljivančanina, Šljivaka, Šljivkova, Šljivkovića…
Iako se šljiva u Srbiji gaji od davnina, nagli „procvat“ doživela u XIX veku, kada je lisna vaš, filoksera, napala vinovu lozu. Zbog toga je ubrzo Srbija postala najveći proizvođač suve šljive na svetu, koja je ujedno bila i naš prvi izvozni proizvod u Sjedinjene Američke Države. Godine 1879. ostvaren je čak rekordan izvoz kada je u SAD izvezeno 30.000 tona suvih šljiva za 37 miliona dolara, što je sa izvozom oko 250.000 svinja u Austrougarsku donelo Srbiji ozbiljan trgovinski suficit.
Hroničari su zabeležili i da je Srbija posle Prvog svetskog rata Francuskoj dug za naoružanje isplatila u suvim šljivama, kao i da je SFRJ je od 1968. do 1977. u proseku imala 17,5 odsto svetske, odnosno 24,6 evropske proizvodnje šljive, od čega je skoro polovina otpadala na Srbiju. Iako su nas pojedine zemlje pretekle po ubranoj količini, Srbija i danas drži zanimljiv rekord – zemlja smo sa najvećom proizvodnjom šljiva u odnosu na broj stanovnika. Procene govore da se proizvede oko 38 kilograma za svakog žitelja.

Više o “plavom zlatu Srbije” pročitajte u našem Dipos Magazinu.