REPUBLIKA SRBIJA I REPUBLIKA FRANCUSKA

Dolina jorgovana, koju je kralj Stefan Uroš I zasadio u čast i za ljubav Jelene Anžujske, može se smatrati simbolom istorijske srpske naklonosti i savezništva sa Francuskom.

Njihov brak predstavljao je zvaničan početak povezivanja Francuske i Srbije, ali i  istorijski sveprisutnog uticaja francuske misli i kulture u našoj zemlji.

Pored carice Jelene Dušana Silnog, Jelena Anžujska je najčešće oslikavana žena  na srpskim srednjovekovnim freskama, što govori o izuzetnoj naklonosti koju je uživala u Srbiji.  Ova francuska plemkinja se na srpskom dvoru borila za širenje obrazovanja i brinula o siromašnima. Osnovala je prvu žensku školu, organizovala prepisivanje knjiga koje je kasnije poklanjala. Svi su se divili njenom obrazovanju, činjenici da je govorila nekoliko stranih jezika, razumela se u crkveno i svetovno. Podigla je mnoge crkve i manastire, od kojih je najpoznatiji Gradac na obroncima Golije, gde je i sahranjena. Nakon smrti je proglašena za sveticu.

Freska na kojoj je prikazana Jelena Anžujska

Jačanje veza tokom 19. veka

Veće interesovanje Francuske za Srbiju počinje u 19. veku. Najstariji sačuvani dokument koji svedoči o odnosu dve zemlje je pismo Karađorđa upućeno Napoleonu u vreme borbi za oslobođenje od otomanske vlasti.  Iako se nisu našli na istoj strani zbog ratova koje je vodio Napoleon, on je 1809. godine svojim ratnicima pričao o velikom vojskovođi sa Balkana, Karađorđu: „Lako je meni biti veliki s našom iskusnom vojskom i ogromnim sredstvima, ali daleko na jugu, na Balkanu, postoji jedan vojskovođa, iznikao iz prostog seljačkog naroda, koji je, okupivši oko sebe svoje čobane, uspeo bez oružja i samo trešnjevim topovima da potrese temelje Osmanlijskog carstva i da tako oslobodi svoj porobljeni narod tuđeg jarma. E, to je Crni Đorđe – njemu pripada slava najvećeg vojskovođe”.

Karađorđe Petrović, vođa Prvog srpskog ustanka

Osnivanjem Konzularne agencije u Beogradu, kojom je upravljao Fransoa Diklo, 19. marta 1839. godine zvanično su počeli diplomatski odnosi Srbije i Francuske. Četrdeset godina kasnije, 30. januara 1880. godine, Jovan Marinović je zvanično predao svoja akreditivna pisma predsedniku Republike Francuske, Žilu Greviju, čime je postao prvi ambasador Srbije u Parizu.

Jovan Marinović, prvi srpski ambasador u Parizu

,,Ono što se događa u Srbiji dokazuje potrebu za Saveznim Evropskim Državama. Neka na mestu nesložnih vlada dođu složni narodi,“ pozvao je 1876. godine čuveni pisac Viktor Igo u tekstu ,,Za Srbiju” komentarišući dešavanja iz srpsko-turskog rata.

Napredna francuska misao nalazila je put do Srbije i uticala na razvoj srpskog društva, a od sredine 19. veka ova zemlja je postala glavna destinacija učenih Srba koji su tamo odlazili na  školovanje.

Među njima je bilo i nekoliko srpskih vladara. Kralj Petar I Karađorđević bio je na koledžu Sent – Bart u Parizu, a zatim na Vojnoj akademiji. Nakon toga je učestvovao kao poručnik francuske vojske i pripadnik Legije stranaca i u francusko-pruskom ratu. On je ostvario snažan uticaj na razvoj srpsko-francuskih odnosa. Na spomen tabli postavljenoj u blizini Jelisejskih polja u Aveniji Kralja Petra 41 stoji natpis: „Kralj Petar Prvi od Srbije. Sensirski đak, demokrata, prijatelj Francuske, modernizator Srbije, heroj, oslobodilac. U čast stogodišnjice njegove posete Francuskoj (1911–2011)”.

Saveznici tokom svetskih ratova

Srbija i Francuska bile su saveznice u dva svetska rata. Posle golgote koju je srpski narod prošao povlačeći se preko Albanije, francuski brodovi su prihvatali vojnike u Skadru i Draču i prevozili ih do Krfa. ,,To su seljaci, to su Srbi, tvrdi na muci, trezveni, skromni, to su ljudi slobodni, nesalomivi, gordi na sebe i gospodari svojih njiva. Ali, došao je rat. I, eto kako su se za slobodu zemlje ti seljaci bez napora pretvorili u vojnike, najhrabrije, najistrajnije, najbolje od svih. To su te sjajne trupe, zbog kojih sam gord što sam ih vodio, rame uz rame sa vojnicima Francuske, u pobedonosnu slobodu njihove otadžbine,”  izjavio je francuski general Franše D’Epere, predvodnik ujedinjene oslobodilačke srpsko-francuske vojske.  Beograd je danas jedini grad van Francuske koji nosi orden Legije časti, a koji je uručio lično ovaj veliki vojskovođa.

Franše D’Epere, predvodnik ujedinjene oslobodilačke srpsko-francuske vojske

Svetla Pariza oduvek su privlačila i umetnike Srbije, pa su tako u ovom gradu stvarali  Nadežda Petrović i Paja Jovanović, a zatim i Marko Čelebonović, Sava Šumanović, Milan Konjović, Petar Lubarda i Peđa Milosavljević.

Obeležavajući 180 godina diplomatskih odnosa, predsednik Francuske Emanuel Makron je jula 2019. godine u svom govoru na srpskom jeziku ispred Spomenika zahvalnosti Francuskoj na Kalemegdanu poručio: ,,Francuska zna šta sve duguje mučeničkoj i srdačnoj Srbiji iz Velikog rata, šta duguje njenim vojnicima poginulim kako bismo mi živeli u slobodi. Francuska nikada neće zaboraviti žrtvovanje srpskog naroda. Francuska vas voli kao što ste vi voleli nju.”

Ovim rečima predsednik Makron potvrdio je savremene francuske interese za jačanje budućeg partnerstva.

Francuska danas