SRPSKE DIPLOMATE

Konstantin-Koča Popović je bio istaknuti diplomata i državni funkcioner u socijalističkoj Jugoslaviji. Bio je sorbonski đak, književnik i jedan od osnivača beogradske nadrealističke grupe. Učestovao je u Španskom građanskom ratu i NOR-u. Celog života se borio protiv fašizma, boljševizma, nacionalizma i svih drugih vidova jednoumlja. Inspirisan tradicijom prosvetiteljstva i Francuske revolucije, bio je i jedan od najvatrenijih zagovornika istinske nesvrstanosti i demokratije.

Konstantin-Koča Popović (1908-1992)

Detinjstvo i obrazovanje

U uglednoj i imućnoj beogradskoj porodici Popović, jednoj od najbogatijih u Srbiji, 14. marta 1908. godine slavilo se rođenje sina. Predviđajući mu školovanje na najprestižnijim inostranim univerzitetima i nasleđivanje porodičnog biznisa, niko nije ni sanjao da je pred njima budući ministar inostranih poslova Jugoslavije, koji će ostati upamćen kao jedinstvena ličnost na takvoj poziciji sa dvanaest godina dugim mandatom.

Koča je svoje obrazovanje započeo na francuskom jeziku u švajcarskom katoličkom samostanu. Maturirao je u Drugoj muškoj gimnaziji u Beogradu. Diplomirao je filozofiju na Sorboni. Tu, u Parizu, Koča je zakoračio u revolucionarne krugove pariskih umetnika, priključio se nadrealističkom pokretu. Postao je jedan od važnijih teoretičara srpskog nadrealizma i blizak prijatelj Andrea Bretona i Žana Koktoa. Završio je i Školu rezervnih artiljerijskih oficira Vojske Kraljevine Jugoslavije u Sarajevu 1927. godine, a iste godine dobio čin rezervnog artiljerijskog potporučnika. U KPJ se učlanio 1933. godine i kao komunista učestvovao u Španskom građanskom ratu.

Drugi svetski rat

Partizanima se priključuje odmah po izbijanju ustanka u junu 1941. godine. Ogromno poverenje Generalštaba Popović je stekao osiguravajući im odstupnicu iz Užičke republike ka Sandžaku u leto 1941. godine. Koča je za samo šest meseci došao do čina komandanta čuvene Prve proleterske brigade koja je izvršila Igmanski marš, prešla više od 20.000 kilometara i u čijim borbama je učestvovalo više od 22.000 ljudi iz cele Jugoslavije. Svojim herojskim ratovanjem stekao je status legende.

General Koča Popović u Drvaru, 1944. godine

Era Koče Popovića

U analima spoljne politike bivše Jugoslavije ,,era Koče Popovića” zauzima posebno mesto. Na dužnost ministra inostranih poslova je stupio, ovenčan ratnom slavom, 1953. godine. Tokom njegovog dvanaestogodišnjeg mandata odvijali su se dramatični obrti u istoriji posleratnog sveta i u spoljnopolitičkim odnosima Jugoslavije. Kao ličnost, po mnogo čemu se razlikovao od svojih prethodnika i sledbenika.

Specifičnost njegove političke biografije bila je činjenica da Koča, za razliku od većine, nikada nije bio član Politbiroa, pa je njegovo imenovanje za ministra inostranih poslova predstavljalo veliko iznenađenje za javnost. Međutim, Josip Broz Tito je u njemu prepoznao čoveka koji je mogao ravnopravno da razgovara sa svim akterima sa kojima se Jugoslavija susretala na međunarodnoj sceni, naročito sa Zapadom.

Smatra se da se zasluga za izgradnju Balkanskog saveza može pripisati Koči Popoviću. U toku njegovog mandata je potpisan Ugovor o savezu, političkoj saradnji i uzajamnoj pomoći između Jugoslavije, Grčke i Turske 1954. godine, čime je Jugoslavija ostvarila povezanost sa dve članice NATO-a. Da nije došlo do normalizacije odnosa Jugoslavije i SSSR-a i pojave drugih političkih faktora, balkanska saradnja je mogla da postane osnovna tačka spoljne politike Jugoslavije u budućem periodu.

Delovanjem Koče Popovića, kao vojnika i kao diplomate, obezbeđena je i vojna pomoć SAD-a, što je bilo ogromnog značaja za Jugoslaviju u tom periodu. Iako je ubrzo došlo do pomirenja SSSR-a i Jugoslavije, ova vojna saradnja je nastavljena tokom dužeg perioda.

Koča Popović je bio je jedan od kreatora Londonskog sporazuma iz 1954. godine, kojim je definisano do tada problematično razgraničenje Jugoslavije i Italije i otvoren put političkoj i ekonomskoj saradnji ove zemlje.

U njegovo vreme, Jugoslavija se takođe jasno odredila u svom diplomatskom delovanju i učvrstila poziciju osnivača Pokreta nesvrstanih. ,,Ja sam se zalagao da i u našim zvaničnim dokumentima bude prihvaćen termin »nesvrstavanje« umesto tada praktikovanih, za mene nedovoljno adekvatnih, relativno pasivnih izraza kao što su »vanblokovska politika« ili »nevezanost« i »neangažovanost«. Smatrao sam da termin nesvrstanost tačno izražava ono što želimo da postignemo, dakle suštinu te politike jer utvrđuje podjednako nepristajanje na podređivanje bilo kome, Zapadu ili Istoku.”, izjavio je jednom prilikom.

Koča Popović je bio stava da je za Jugoslaviju bolje da bude članica ovog Pokreta, nego potpisnica Varšavskog ugovora, vojne organizacije srednjoevropskih i istočnoevropskih zemalja.

U toku svog života dobio je više od 30 inostranih odlikovanja. Kao sekretar za inostrane poslove učestvovao je u svim pregovorima Jugoslavije sa mnogim zemljama sveta. Kao šef diplomatije i šef delegacije u UN, bio je jedan od najzaslužnijih za doprinos ugledu Jugoslavije u svetu, pri čemu se uvek zalagao za principe aktivne i miroljubive koegzistencije.

Koča Popović kao šef jugoslovenske delegacije na zasedanju Generalne skupštine Ujedinjenih Nacija (Izvor: Wikipedia)

Koča Popović se definitivno povlači iz politike i razilazi sa Titom 1972. godine. Naredne godine nije pozvan na Tjentište, gde se obeležavala trideseta godišnjica bitke na Sutjesci. Priča se da je tu ipak došao svojim spačekom i smestio se u šator sa svojim borcima.

Raspad Jugoslavije za čije se oslobođenje borio zatekao ga je u Beogradu u dubokoj starosti. U nekoliko javnih istupa oštro se suprotstavio nacionalizmu i u Srbiji i Hrvatskoj. ,,Nacionalne stranke nisu moj izbor. Ne mislim da se neće, na nesreću, održati na vlasti, ali za sebe pouzdano znam da svoju ideologiju neću graditi ni na opanku ni na šajkači,” govorio je.

Umro je u Beogradu 20. oktobra 1992. godine. Njegov ratni drug William Deakin, britanski istoričar i Čerčilov savetnik koji je sa Kočom proveo ratne dane u Crnoj Gori i BiH, u engleskom ,,Independent”-u je zapisao kako je njegova smrt ,,prošla bez previše pažnje domaće javnosti, što je tužan pokazatelj ludila koje je zahvatilo njegovu zemlju”.

Povodom obeležavanja 70. godišnjice oslobođenja Beograda, odlukom Skupštine Grada Beograda, dotadašnja Zagrebačka ulica u opštini Savski venac od 18. septembra 2014. godine ponela je ime Koče Popovića.