SRPSKE DIPLOMATE

Meštani Kolara kod Smedereva ponose se velikim zadužbinarom Ilijom Milosavljevićem Kolarcem, ali kažu da selo nije iznedrilo većeg generala, političara i diplomatu od Save Grujića.

Sava Grujić je zauzimao visoka mesta u srpskom političkom životu, kako na unutrašnjem, tako i na spoljašnjem planu. Bio je Predsednik Vlade čak pet puta, ministar vojni, ministar inostranih dela, poslanik u Atini, Petrogradu i Carigradu, dugogodišnji predsednik Državnog saveta, član Senata i počasni član Srpske kraljevske akademije.

U knjizi pod nazivom ,,General Sava Grujić – vojnik, političar i diplomata“ autor Božidar Jovović ga opisuje ovim rečima: ,,U nizu vrsnih, učenih Srba u vojničkoj uniformi ističe se znanjem, mirnoćom i staloženošću, ali i postojanom upornošću, general Sava Grujić, redovni član Srpskog učenog društva (1875) i počasni član Srpske kraljevske akademije (1892). Obogatio je istorijsku nauku dokumentarnim istorijskim spisima iz vremena srpskih oslobodilačkih ratova protiv Turske 1876-1878. godine i zastupao interese svoje zemlje na dvorovima Evrope, Rusije i Turske. Hrabar i snalažljiv na bojištu, bio je, isto tako, vešt političar i diplomata, zapaženog takta i neusiljene uzdržanosti. Pomagao je svom narodu na bojnom polju, u političkoj izgradnji i demokratskom sazrevanju zemlje kao i u zadobijanju podrške za ostvarivanje državnog interesa Srbije. Iako nevešt u besedništvu, njegovi spisi mogu služiti kao primer dobrog stila.”

Nakon završetka Vojne akademije u Srbiji, provodi dve godine na vojnim studijama u Pruskoj, a zatim još šest godina na usavršavanju u Rusiji. Bio je među najobrazovanijim i najsposobnijim srpskim oficirima tog doba.

U 39. godini prelazi u diplomatiju i zastupa Srbiju u Sofiji, Atini, Petrogradu. Iz diplomatije je vraćen u Vladu – prvo kao ministar vojni, a zatim i kao njen predsednik, sa zadatkom da normalizuje odnose Srbije i Rusije.

Bio je veliki prijatelj socijaliste Svetozara Markovića, sa kojim u Kragujevcu pokreće štampanje lista „Javnost“. Za tadašnje vreme bio je gotovo neverovatan poduhvat da aktivni oficir kraljeve vojske uređuje opozicione novine koje propagiraju socijalističko-radikalske ideje. Zbog toga je kralj Milan čak pokušao da ga ukloni iz službe, ali je procena najviših vojnih činovnika da je Grujić sposoban oficir i da bi za siromašnu i malu državu bio prevelik luksuz odreći ga se, promenila njegovu odluku. Pod pritiskom javnog mnjenja, vraćen je u vojsku 1875. godine i postavljen za načelnika artiljerijske uprave u Kragujevcu.

Nakon ostavke Tihomilja Nikolića zbog neslaganja sa ruskim generalom Černjajevom, Sava Grujić je bio postavljen na mesto ministra vojske, na kome je ostao sve do 13. oktobra 1878. godine.

Nakon abdikacije kralja Milana bio je predsednik vlade i ministar inostranih poslova dve radikalne vlade od 7. marta 1889. do 23. februara 1891. godine. Za vreme njegovog predsedavanja počelo je sprovođenje Ustava iz 1888. godine, kao i usvajanje zakona.
Nikola Pašić ga je tri puta nasleđivao na mestu premijera, što govori o ugledu koji je Grujić imao u Srbiji i kraljevskim porodicama.

Da bi se što povoljnije rešilo makedonsko pitanje, određen je 1891. godine za poslanika u Carigradu jer je uživao veliko poverenje i naklonost Rusije.
U penziji je bio do 1897. godine, kada je postavljen za poslanika u Petrogradu. Nakon Ivanjdanskog atentata bio je razrešen dužnosti. Iako je i Grujić bio optužen, nije se pojavio na sudu, a ruski car mu je tada dao visoko odlikovanje kao simbol svoje podrške.

Autor je brojnih rasprava iz istorije ratova i diplomatije.

Ulica Generala Save Grujića danas se nalazi u beogradskom naselju Diplomatska kolonija na Dedinju, u neposrednoj blizini poslovnih zgrada Društva za iznajmljivanje nekretnina „Dipos“ d.o.o. Beograd.